Οι μαθηματικές ιδιοφυΐες της Ρωσίας εργάζονται κυρίως στη Δύση

Tου Leonid Bershidsky

Στο βιβλίο του Michael Lewis "Flash Boys," ένας από τους χαρακτήρες, ο γκουρού σε θέματα τηλεπικοινωνιών Ronan Ryan, παρατήρησε ξαφνικά περίπου το 2005 ότι όλο και περισσότερα λογισμικά συναλλαγών "σχεδιάζονταν από ανθρώπους με παχιά ρώσικη προφορά". 

Και αυτό γιατί οι περισσότεροι από αυτούς είχαν εγκαταλείψει το ακαδημαϊκό τους έργο στη Ρωσία και άλλες πρώην σοβιετικές χώρες.

Μία πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στη Μόσχα από τους Vladlen Timorin και Ιvan Sterligov της Ανώτατης Σχολής
Οικονομικών επιχειρεί να ποσοτικοποιήσει την εκροή Ρώσων μαθηματικών μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης -μια σημαντική μετάβαση που έχει μεταβάλει το ακαδημαϊκό και επιχειρηματικό τοπίο στις ΗΠΑ- και έχει απογυμνώσει τη Ρωσία από τους καλύτερους και εξυπνότερους πολίτες της, αλλά δεν της έχει στερήσει εντελώς τον τίτλο της μαθηματικής υπερδύναμης.

Τα μαθηματικά ήταν για καιρό το καταφύγιο των εξυπνότερων "εσωτερικών μεταναστών" της Σοβιετικής Ένωσης –ονειροπόλοι που δεν ήθελαν καμία σχέση με την ιδεολογική μηχανή των Κομμουνιστών. Για να είμαστε πιο ακριβείς, το κράτος τους χρησιμοποιούσε για να κάνουν πράγματα όπως ευαίσθητες έρευνες στον αμυντικό τομέα, αλλά τουλάχιστον απολάμβαναν περισσότερη δημιουργική ελευθερία από τους συγγραφείς, τους ζωγράφους ή ακόμα και τους συνθέτες. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί ένα ζηλευτό σύστημα εκπαίδευσης και επιλογής μαθηματικών και φυσικών, με ειδικά, αξιοκρατικά σχολεία και ένα σύστημα διαγωνισμών, γνωστό ως "Ολυμπιάδες", που βοηθούσε τα καλύτερα μυαλά για να αναδειχθούν. Δεν υπήρχε, ωστόσο, σημαντική διεθνής αναγνώριση: το Κομμουνιστικό Κόμμα προτιμούσε να κρατά τα "χαρτιά" του κοντά στο στήθος του. Οι μαθηματικοί δεν μπορούσαν ούτε καν να δημοσιεύσουν το έργο τους στο εξωτερικό χωρίς να πάρουν άδεια, ενώ μετά την υπόθεση του Nikolai Luzin, ο οποίος το 1936 κατηγορήθηκε πως κρατά κρυφά τα καλύτερά του ευρήματα για δημοσίευση στο εξωτερικό και κόντεψε να χάσει τη ζωή του για αυτό, πολλοί δεν έμπαιναν καν στον κόπο να ζητήσουν άδεια. 

Στη συνέχεια, η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε και η ζήτηση για τα μυαλά αυτά αυξήθηκε. Σε μια μελέτη του 2012, ο George Borjas και ο Kirk Doran ανέλυαν πώς η άφιξη αυτών των ακαδημαϊκών στις ΗΠΑ είχε αλλάξει ολόκληρο τον κλάδο. "Η εμπειρική μας ανάλυση καταδεικνύει ότι οι Αμερικανοί μαθηματικοί τα ερευνητικά προγράμματα των οποίων επικαλύπτονταν σε μεγάλο βαθμό από αυτά των Σοβιετικών, βίωσαν μείωση της παραγωγικότητας μετά την είσοδο των σοβιετικών μεταναστών στην αγορά μαθηματικών των ΗΠΑ", έγραφαν.

Μεταξύ του 1992 και του 2008, ο μέσος Σοβιετικός μετανάστης δημοσίευσε 20 περισσότερες ερευνητικές εργασίες από το μέσο Αμερικανό, ενώ οι εργασίες αυτές αναφέρθηκαν 143 περισσότερες φορές. Με λίγα λόγια, οι σοβιετικοί μετανάστες ανήκαν στη μαθηματική ελίτ της Σοβιετικής Ένωσης και γρήγορα εντάχθηκαν στην αντίστοιχη ελίτ της αμερικανικής μαθηματικής κοινότητας.

Σε ορισμένους κλάδους, όπως οι ολοκληρωτικές και διαφορικές εξισώσεις, οι Ρώσοι ήταν πιο μπροστά από τους Αμερικανούς. Κατά την άφιξή τους στη Δύση, παραγκώνισαν τους ντόπιους σε αυτούς τους τομείς. Τελικά βρήκαν το δρόμο τους προς τις τράπεζες και τις χρηματιστηριακές ακριβώς τη στιγμή που μεγάλωνε η ζήτηση για ταλέντα στην ποσοτική ανάλυση και έτσι ξεκίνησε η τεχνολογική επανάσταση του χρηματοοικονομικού κλάδου.

Αυτό κατέστησε πολλές αγορές πιο ανταγωνιστικές αλλά στο τέλος οδήγησε σε μια σημαντική μεταφορά γνώσης προς τη Δύση. Οι πρώην Σοβιετικοί επικαλούνταν, για παράδειγμα, προηγούμενη, σχετικά άγνωστη δουλειά που είχε δημοσιευτεί στη Σοβιετική Ένωση και έτσι εμπλούτιζαν τη διαθέσιμη βάση ερευνών. Αλλά και στις επιχειρήσεις, χρησιμοποιούσαν τεχνικές και προσεγγίσεις που δεν ήταν γνωστές στη Δύση πριν την άφιξή τους.

Είναι σαφές ότι η Δύση επωφελήθηκε από την εισροή: Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της χρησιμότητας των ειδικευμένων μεταναστών. Η επίδραση στην ίδια τη Ρωσία, τη "δωρήτρια" χώρα, δεν έχει ερευνηθεί τόσο διεξοδικά.

Οι Timorin και Sterligov χρησιμοποίησαν την ακαδημαϊκή βάση δεδομένων Web of Science για να εντοπίσουν δημοσιεύσεις από μαθηματικούς με κοινά ρωσικά επίθετα. Το 1994, περίπου το 70% αυτών των επιστημόνων συνδέονταν με ρωσικούς οργανισμούς. Το ποσοστό αυτό μειώθηκε απότομα κατά τη δεκαετία του 1990, στο περίπου 50%. Η μελέτη των Timorin- Sterligov δίνει μια εικόνα για τον προορισμό που επέλεξαν οι περισσότεροι μαθηματικοί. Όπως ήταν αναμενόμενο, πάνω από το ένα τρίτο των ατόμων που μετακινήθηκαν προς τη Δύση τη περίοδο 1993-2015 κατέληξαν στις ΗΠΑ, με τη Γαλλία να έρχεται δεύτερη με διαφορά.

Ένας αισιόδοξος θα επεσήμαινε ότι μετά την αρχική πτώση, ο αριθμός των ερευνητών που σχετίζονταν με τη Ρωσία σταθεροποιήθηκε στο 50% περίπου και το μερίδιο σε διπλές διασυνδέσεις -με ρωσικούς και δυτικούς οργανισμούς- άρχισε να αυξάνεται, φθάνοντας περίπου το ένα τέταρτο. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι απαραίτητα καλό για τη Ρωσία. Οι ερευνητές που έφυγαν από τη χώρα έχουν περισσότερες αναφορές στο όνομά τους και περισσότερες δημοσιεύσεις στα 25 κορυφαία περιοδικά. Όσοι παρέμειναν στη Ρωσία προτιμούν να δημοσιεύουν στο εσωτερικό της χώρας. Πρόκειται είτε για βαθιά συντηρητικά άτομα ή λιγότερο χαρισματικά. Όπως έγραψαν οι Timorin και Sterligov:

Ο ρωσικός μαθηματικός κλάδος έχει χάσει τους καλύτερους εκπροσώπους του. Παρ 'όλα αυτά, εξακολουθεί να βρίσκεται πολύ ψηλά σε διεθνές επίπεδο. Η μείωση σταμάτησε αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει κάποια ορατή πρόοδος. 

Αυτή η έλλειψη προόδου είναι δυνητικά πιο επιζήμια για τη Ρωσία από ό,τι η πτώση των τιμών του πετρελαίου ή ακόμα και η επιθετικότητα του προέδρου της, Vladimir Putin. Η Σοβιετική Ένωση, λόγω και παρά την αυταρχική φύση της, παρήγαγε μια ομάδα από λαμπρούς επιστήμονες, οι οποίοι μπορεί να κρατούν το κλειδί για τον απογαλακτισμό της Ρωσίας από το πετρέλαιο καθιστώντας περιττή την επιθετικότητα: Το τεχνολογικό πλεονέκτημα είναι ένας πιο αποτελεσματικός τρόπος να κερδίζεις εξουσία στο σημερινό κόσμο. Η σύγχρονη Ρωσία, ωστόσο, έχει λίγα να προσφέρει σε αυτή την ομάδα για να τους πείσει να γυρίσουν και χάνει την επόμενη γενιά μαθηματικών, διότι οι ικανότεροι μετανάστες είναι απασχολημένοι με την εκπαίδευση φοιτητών στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.

Πηγή