Ζανγκ Χενγκ: Ο Πολυμαθής της Δυναστείας των Ανατολικών Χαν

Ο Ζανγκ Χενγκ (κινέζικα: 張衡, 78–139 μ.Χ.) υπήρξε ένας από τους πιο διακεκριμένους πολυμαθείς της αρχαίας Κίνας, αφήνοντας ανεξίτηλο σημάδι σε πολλούς τομείς, όπως η αστρονομία, τα μαθηματικά, η σεισμολογία, η υδραυλική μηχανική, η γεωγραφία, η ποίηση και η πολιτική. 

Ζώντας κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Ανατολικών Χαν, συνδύασε τη βαθιά του μόρφωση με καινοτόμες εφευρέσεις και θεωρίες που παραμένουν αξιοθαύμαστες ακόμη και σήμερα.

Πρώιμη Ζωή και Εκπαίδευση

Ο Ζανγκ Χενγκ γεννήθηκε το 78 μ.Χ. στην πόλη Ξιέ της διοίκησης Νανγιάνγκ (σημερινή επαρχία Χενάν). Προερχόμενος από μια αξιόλογη, αλλά όχι πλούσια οικογένεια, έχασε τον πατέρα του σε ηλικία δέκα ετών και μεγάλωσε με τη μητέρα και τη γιαγιά του.

Στα νιάτα του, έδειξε εξαιρετικό ταλέντο στη συγγραφή και το 95 μ.Χ. ταξίδεψε στις πρωτεύουσες Τσανγκάν και Λουογιάνγκ για να σπουδάσει. Εκεί, στο Taixue του Λουογιάνγκ, εμβάθυνε στα κλασικά κείμενα και συνδέθηκε με σημαντικές προσωπικότητες, όπως τον μαθηματικό Τσούι Γιουάν και τον φιλόσοφο Μα Ρονγκ. Ένα από τα πρώτα του έργα, η ραψωδία Fu on the Hot Springs, αποτυπώνει τις εντυπώσεις του από τις ιαματικές πηγές κοντά στο όρος Λι.

Καριέρα και Εφευρέσεις

Η σταδιοδρομία του Ζανγκ Χενγκ ξεκίνησε ως ανώτερος υπάλληλος στο Νανγιάνγκ, όπου διακρίθηκε στη σύνθεση εγγράφων και επιγραφών. Αργότερα, υπηρέτησε στην αυτοκρατορική αυλή ως Επικεφαλής Αστρονόμος, Έπαρχος των Ταξιαρχών για τις Επίσημες Καρότσες και Υπεύθυνος Παλατιού. Ανάμεσα στις σημαντικότερες εφευρέσεις του ήταν οι εξής:

• Σεισμοσκόπιο: Το 132 μ.Χ. παρουσίασε το πρώτο σεισμοσκόπιο παγκοσμίως, ικανό να ανιχνεύει την κατεύθυνση σεισμών εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Όταν η συσκευή εντόπισε έναν σεισμό στα βορειοδυτικά, που αρχικά δεν έγινε αισθητός στην πρωτεύουσα, η επιτυχία της επιβεβαιώθηκε αργότερα από έναν αγγελιοφόρο από το Γκανσού.
• Οπλική Σφαίρα: Εφηύρε την πρώτη υδροκίνητη οπλική σφαίρα για αστρονομικές παρατηρήσεις.
• Ρολόι Νερού: Βελτίωσε την ακρίβεια του υδραυλικού ρολογιού προσθέτοντας μία επιπλέον δεξαμενή.
• Υπολογισμός του π: Προχώρησε τις μεθόδους υπολογισμού του π, βελτιώνοντας προηγούμενες κινεζικές εκτιμήσεις.

Επιπλέον, κατέγραψε περίπου 2.500 αστέρια στον αστρονομικό του κατάλογο και ανέπτυξε θεωρίες για τη σφαιρικότητα της Σελήνης, τον φωτισμό της από τον Ήλιο και τις εκλείψεις.

Λογοτεχνία και Φιλοσοφία

Ο Ζανγκ Χενγκ υπήρξε επίσης καταξιωμένος ποιητής, με έργα όπως η ραψωδία Fu on the Hot Springs και το Fu on Contemplating the Mystery, όπου εξέφρασε την απογοήτευσή του για την πολιτική διαφθορά. Τα ποιήματά του, επηρεασμένα από τον Κου Γιουάν, εξετάζουν ηθικά διλήμματα και την αρετή εν μέσω αντιξοοτήτων.

Πολιτική Πορεία και Αντιπαλότητες

Η ανυποχώρητη στάση του σε ζητήματα ημερολογίου και ιστορίας, καθώς και η αντίθεσή του στις απόκρυφες διδασκαλίες, τον έφεραν σε σύγκρουση με ευνούχους και άλλους αξιωματούχους. Αυτό περιόρισε την ανέλιξή του στη θέση του Μεγάλου Ιστορικού. Κατά τη βασιλεία του αυτοκράτορα Σουν (125–144 μ.Χ.), προσπάθησε να περιορίσει την επιρροή των ευνούχων, αλλά οι πολιτικές εντάσεις τον οδήγησαν να αποσυρθεί προσωρινά στο Βασίλειο Χετζιάν, πριν επιστρέψει στο Νανγιάνγκ και, τελικά, στην πρωτεύουσα, όπου πέθανε το 139 μ.Χ.

Κληρονομιά

Ο Ζανγκ Χενγκ τιμήθηκε μετά τον θάνατό του για την ευφυΐα και τις συνεισφορές του. Το έργο του στην αστρονομία συγκρίνεται συχνά με αυτό του Πτολεμαίου, ενώ οι εφευρέσεις του αποτελούν μνημεία της αρχαίας κινεζικής τεχνολογίας. Δεν ήταν απλώς ένας επιστήμονας ή ποιητής – ήταν ένας αληθινός διανοητής που άφησε ανεξίτηλο σημάδι στην ιστορία της Κίνας.