Μαθηματικά και δικαστικές πλάνες

Συγγραφέας: Γιώργος Καρουζάκης – thalesandfriends

Αρκετοί χαρακτηρισμοί συνοδεύουν τη μαθηματική επιστήμη. Με δυσκολία θα χαρακτήριζε κάποιος τα μαθηματικά επικίνδυνα. 

Κι όμως, ένα νέο βιβλίο που κυκλοφόρησε πριν από μερικές μέρες στη γαλλική γλώσσα αποδίδει στα μαθηματικά μια καταστροφική διάσταση. Το βιβλίο Les maths au Τribunal (Εκδόσεις Seuil), που έγραψαν η Αμερικανίδα μαθηματικός και συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Leila Schneps και η κόρη τηςCoralie Colmez, επίσης μαθηματικός, πλησιάζει τα μαθηματικά από μια ασυνήθιστη οπτική γωνία: κάθε κεφάλαιο του βιβλίου παρουσιάζει ένα σημαντικό μαθηματικό λάθος που χρησιμοποιήθηκε σε δικαστικές διαμάχες και οδήγησε ανθρώπους στη φυλακή.

Ανάμεσα στις πιο διάσημες υποθέσεις που εξετάζουν οι συγγραφείς βρίσκεται και η πολύκροτη Υπόθεση Ντρέιφους, με θύμα τον αξιωματικό του πυροβολικού Άλφρεντ Ντρέιφους που κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία. Αλλά και πρόσφατες υποθέσεις, σχετικές με ανθρωποκτονίες, οικονομικά σκάνδαλα, φυλετικές διακρίσεις καθώς και με θέματα κατασκοπείας και πλαστογραφίας.

Οι συγγραφείς φωτίζουν τους κινδύνους της ανεξέλεγκτης, και συχνά επιπόλαιης, χρήσης των μαθηματικών στις δικαστικές αίθουσες. Και επισημαίνουν τις παγίδες της κακής εφαρμογής μιας ποσοτικής συλλογιστικής και των εσφαλμένων υπολογισμών που οδηγούν στην εξαγωγή καταστροφικών συμπερασμάτων και σε χονδροειδή λάθη.

Μια από τις πιο χαρακτηριστικές υποθέσεις της έκδοσης είναι μια οικογενειακή τραγωδία, με πρωταγωνιστές τον Steve και τη Sally Clark, ένα ζευγάρι Βρετανών δικηγόρων που μέσα σε λίγα χρόνια, το 1996 και το 1998, είδαν δύο βρέφη τους να πεθαίνουν αιφνιδίως. Ο γιατρός Roy Meadow, υπεύθυνος για τη νεκροψία του δεύτερου βρέφους, κατέγραψε ένα σπασμένο πλευρό στο μωρό και αιμορραγία του αμφιβληστροειδούς, κοινά σημάδια ασφυξίας. Οι υποψίες στράφηκαν προς τη μητέρα, η οποία συνελήφθη για τον φόνο των παιδιών της και οδηγήθηκε στη φυλακή.

Η καταδίκη της ισχυροποιήθηκε από τη στατιστική μελέτη του γιατρού. Συνοπτικά, σύμφωνα με τη έρευνά του, η πιθανότητα του αιφνίδιου θανάτου ενός βρέφους σε μια οικογένεια, όπως εκείνη των Κλαρκ, ήταν σε αναλογία 1 προς 8543. Η πιθανότητα αιφνίδιου θανάτου κι ενός δεύτερου βρέφους στην ίδια οικογένεια ήταν σε αναλογία 1 προς 73 εκατομμύρια. Με βάση αυτά τα στοιχεία, η αθωότητα της Sally Clark αντιμετωπίστηκε από το δικαστήριο ως ένα παράλογο και εξωπραγματικό ενδεχόμενο. Η Sally Clark καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη.

Ο σύζυγός της ξεκίνησε έναν δύσκολο αγώνα για να αποδείξει την αθωότητά της. Το 2003 ζήτησε και πέτυχε την επανεξέταση του ιατρικού αρχείου του παιδιού τους. Οι γιατροί διαπίστωσαν ότι το βρέφος έπασχε από μια πολύ σοβαρή λοίμωξη (Staphylococcus aureus) και η μητέρα αφέθηκε ελεύθερη. Δεν κατάφερε, όμως, ποτέ να συνέλθει από την τραγική περιπέτεια. Πέθανε τέσσερα χρόνια αργότερα δηλητηριασμένη από αλκοόλ.

Μεγάλο ενδιαφέρον έχει στο βιβλίο και η προσέγγιση της δικαστικής πλάνης με πρωταγωνιστή τον νεαρό αξιωματικό εβραϊκής καταγωγής Άλφρεντ Ντρέιφους που κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία για την υποτιθέμενη διαρροή γαλλικών κρατικών μυστικών προς τους Γερμανούς. Οι συγγραφείς φωτίζουν την επιμονή του γραφολόγου Bertillon να στηρίξει, μέσω μιας περίπλοκης μεθόδου υπολογισμού, την πλαστογράφηση εγγράφων και την ενοχή του Ντρέιφους.

Η Κριτική χαρακτηρίζει το βιβλίο Les maths au Τribunal συναρπαστικό, και επισημαίνει ότι οι αναγνώστες έχουν την ευκαιρία να προσεγγίσουν τις δικαστικές υποθέσεις στις σελίδες του μέσα από μια ζωηρή γραφή και μιαν αφήγηση που αξιοποιεί επιδέξια το σασπένς: στοιχεία που βασίζονται, όμως, στην έρευνα και στην ακρίβεια των πληροφοριών.

Πηγή: Le Point